تجهیزاتی هستند که به منظور توقف ، راه اندازی و تنظیم جریان در سیستم های پایپینگ مورد استفاده قرار می گیرند. از مهم ترین قابلیت ولوها می توان به باز و بسته کردن مسیر جریان (مانند یک کلید)،افزایش و کاهش دبی(تنظیم کننده سرعت جریان )،تنظیم فشار،تنظیم دما ،جداکردن یک بخش سیستم از بخش های دیگر(ایزولاسیون)، محافظت از سیستم در شرایط بحرانی، یک طرفه کردن مسیر و برعکس کردن جهت جریان اشاره کرد.
انواع ولو :
تقسیمبندی انواع ولو بر اساس معیارهای مختلفی نظیر عملکرد ولو در سیستم، مکانیزم حرکت المان مسدود کننده، منبع انرژی عملگر، اتصالات و نوع المان مسدود کننده انجام میگیرد. با توجه به این معیارها، انواع ولو عبارت هستند از:
شیر کشویی که به آن شیر دروازه ای و یا گیت ولو نیز گفته می شود نوعی شیر آلات است که به منظور قطع و وصل نمودن آب یا هر نوع سیالی دیگر با دمای پایین تر از 80 درجه سانتی گراد به کار گرفته می شود. از ویژگی این نوع از شیرآلات این است که جریان آب یا سیال مورد نظر به طور کامل باز و یا بسته می گردد و این طور نیست که بتوان میزان فشار آن را کم و یا زیاد نمود.
شیر توپی یا «بال ولو» (Ball Valve)، یکی از انواع ولو دورانی است که از یک مانع کروی (توپی شکل) به منظور توقف یا عبور سیال در سیستم لولهکشی استفاده میکند. اکثر ولوهای توپی از نوع عملکرد سریع هستند و با چرخش 90 درجهای دستگیره عمل میکنند. شیرهای متصل به لولههای گاز درون ساختمانها معمولا از نوع شیرهای توپی هستند.
شیر سماوری یا «پلاگ ولو» (Plug Valve)، یکی از انواع valve با سیستم حرکت دورانی است که معمولا به منظور کنترل جریان سیالات گازی و مایع مورد استفاده قرار میگیرد. المان مسدود کننده در این نوع ولو به شکل یک مخروط یا استوانه با مجرای عبور سیال است. چرخش مخروط و قرارگیری راستای مجرای آن در مسیر خط لوله، امکان حرکت جریان سیال در سیستم را فراهم میکند. تصویر متحرک زیر، ساختار و نحوه عملکرد یکی از انواع رایج ولو سماوری را نشان میدهد.
شیر پیستونی یا «پیستون ولو» (Piston Valve)، یکی از انواع ولو خطی است که به منظور کنترل جریان سیال مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع ولو کاربرد بسیار گستردهای در موتورهای بخار دارد. البته شیرهای پیستونی در سیستمهای پایپینگ گاز و سیالات شیمیایی نیز به کار گرفته میشوند. این شیرها امکان توقف و راهاندازی جریان سیال را با توجه به وضعیت سیستم فراهم میکنند. عملکرد ولو پیستونی مشابه ولو کروی است. با این تفاوت که در این نوع ولو به جای دیسک کروی، از پیستون استفاده میشود
شیر دیافراگمی یا «دیافراگم ولو» (Diaphragm Valve)، یکی از انواع valve با مکانیزم حرکت خطی است که به منظور توقف، راهاندازی و تنظیم جریان سیال مورد استفاده قرار میگیرد. در نوع متداول این شیر، از یک دیافراگم (دیسک انعطافپذیر) به عنوان المان مسدود کننده جریان و یک سطح برآمده در کف شیر به عنوان نشیمنگاه دیسک استفاده میشود. ولو دیافراگمی در لولهکشی تاسیسات بهداشتی، نیروگاهها، کارخانههای پتروشیمی، پروژههای عمرانی، پروژههای معدنی و کارخانههای داروسازی کاربرد دارد.
شیر پروانه ای یا «باترفلای ولو» (Butterfly Valve)، یکی دیگر از انواع valve با چرخش 90 درجهای و عملکرد کنترلی است. حرکت دورانی دیسکهای دایرهای یا مستطیلی شکل در این نوع شیر، امکان توقف، تنظیم و شروع جریان در سیستمهای پایپینگ را فراهم میکند. به دلیل چرخش یک چهارم محرک ولو، سرعت تنظیم جریان با استفاده از این شیر بالا است. شیرهای پروانهای در سیستمهایی به کار میروند که نیاز زیادی به قطع و وصل جریان وجود نداشته باشد. این شیرها برای کنترل جریان انواع سیالات گازی، مایع و دوغابی در صنایع مختلف (حتی با فشار و دمای عملیاتی بالا) به کار میروند.
شیر گلویی یا «پینچ ولو» (Pinch Valve)، یکی از انواع valve با عملکرد خطی است که از یک مجرای انعطافپذیر لاستیکی تشکیل میشود. هیچ گونه تجهیزاتی درون مسیر عبور جریان از شیر گلویی وجود ندارد. با این وجود، حرکت دو میله در بالا و پایین مسیر، امکان توقف یا راهاندازی کامل جریان را فراهم میکند. پینچ ولو گزینه مناسبی برای توقف، تنظیم و عبور سیالات دارای ذرات جامد است. به همین دلیل، این ولو اغلب در صنایع غذایی، پروژههای عمرانی و کارخانههای داروسازی مورد استفاده قرار میگیرد.
شیر کروی، شیر بشقابی یا «گلوب ولو» (Globe Valve)، یکی از انواع ولو با حرکت خطی است که به منظور توقف، راهاندازی و تنظیم (کاهش/افزایش) تدریجی جریان سیال مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع شیر با حرکت عمودی دیسک مخروط ناقص یا نیمکره، مسیر جریان سیال را به طور کامل باز یا مسدود میکند. حرکت دیسک به سمت نشیمنگاه باعث ایجاد یک فضای حلقوی بین این دو بخش و بسته شدن تدریجی مسیر میشود. این مکانیزم، توانایی ولو در تنظیم جریان را بهبود میبخشد.
شیر سوزنی یا «نیدل ولو» (Needle Valve)، از انواع ولو صنعتی است که با استفاده از یک مانع سوزنی، جریان سیال را کنترل، تنظیم و یا به طور کامل موقف میکند. این نوع ولو به منظور تنظیم مداوم جریان در سیستمهایی دارای دبی پایین مورد استفاده قرار میگیرد. طراحی شیرهای سوزنی شباهتهایی به طراحی شیرهای کروی دارد. تمام ابزار دقیق دستی موجود در سیستم پایپینگ به همراه یک نیدل ولو نصب میشوند. این ولو با کنترل جریان ورودی، از آسیب رسیدن به ابزار دقیق بر اثر افزایش ناگهانی فشار جلوگیری میکند.
قابل استفاده در تمام سیستمهای پایپینگ گاز و مایع و همچنین مناسب برای استفاده در دما و فشار بالا می باشد..
شیرهای یک طرفه، از انواع ولو بدون بازگشت هستند که به منظور جلوگیری از حرکت سیال در خلاف مسیر مشخص شده برای جریان مورد استفاده قرار میگیرند. این شیرها، امکان جریان بدون مانع سیال و بسته شدن مسیر در صورت پایین بودن فشار را فراهم میکنند. نحوه استفاده از ولوهای یکطرفه به مکانیزم عملکرد انواع آنها بستگی دارد. به طور کلی، شیرهای یکطرفه گزینه مناسبی برای نصب در سیستمهای تخلیه سیال نظیر مسیر پمپ و کمپرسور هستند.